Treinongeval
Dinsdag 4 april 2023 rond halfvier in de ochtend vindt een treinongeval plaats bij station Voorschoten. Daarbij zijn een bouwkraan, een goederentrein en een passagierstrein betrokken. De bouwkraanbestuurder van BAM komt om het leven. In de passagierstrein zitten ongeveer 50 reizigers, van wie er 30 gewond raken.
De verongelukte passagierstrein, gezien vanuit de lucht. Foto: ANP / Robin Utrecht.
Het ongeval laat diepe indruk achter bij iedereen die ermee te maken heeft, van de slachtoffers en hun relaties tot omwonenden, hulpdiensten uit de hele regio, overheidsorganisaties, de koning en medewerkers van de gemeente. Dagenlang is Voorschoten in het nieuws, tot CNN aan toe. Maar ook de weken erna is er nog heel veel werk te verzetten. Een korte terugblik.
Wat er precies gebeurde
Dinsdagochtend, 03.25 uur. Omwonenden van station Voorschoten worden wakker door een harde klap. Twee minuten later volgt een nog hardere tweede klap. De oorzaak is een treinongeval met een bouwkraan, een goederentrein en een passagierstrein. Pas in de loop van de dag wordt duidelijk wat er precies is gebeurd.
Persconferentie op het gemeentehuis. Van links naar rechts: Wouter Koolmees (directeur NS), John Voppen, (ceo ProRail), Nadine Stemerdink (burgemeester Voorschoten), Hans Zuidijk (directeur Veiligheidsregio Hollands Midden) en Marieke van den Bosch (politie Leiden Bollenstreek). Foto: Freek van den Bergh.
De eerste klap komt als een goederentrein richting Den Haag botst op een kraan op lorries (krol), die het spoor oversteekt. Dat gebeurt net voorbij station Voorschoten, ter hoogte van het Geestwoningpad. De bouwkraan en brokstukken belanden op het spoor. De tweede klap volgt als een intercity van Leiden Centraal richting Rotterdam de brokstukken raakt en ontspoort. In de trein breekt brand uit en twee van de vier treinstellen belanden in het weiland.
Nare droom?
De ernst dringt langzaam door. Na de eerste klap worden omwonenden wakker en kijken die elkaar aan. De een vermoedt dat een trein is ontspoord, de ander denkt dat een goederentrein wat lading heeft verloren. Maar bij de tweede klap trillen de huizen op hun grondvesten. Verpleegkundig centralist Wendy wil net de allereerste 112-beller vragen of die mogelijk een nare droom had, als ze door de telefoon diezelfde klap hoort en begrijpt dat ze onmiddellijk moet opschalen.
50 reizigers, 30 gewonden
In de passagierstrein zitten ongeveer 50 reizigers. Een aantal van hen vindt zelf een weg naar buiten. Nadat ProRail de stroom van de bovenleiding heeft gehaald, wordt ook de rest van de reizigers uit de trein gehaald. 30 van hen zijn gewond, 19 moeten naar het ziekenhuis, onder wie de machinist van NS. Hulpverleners en omwonenden ontfermen zich over de overige reizigers. Buurthuis De Boschbloem opent de deuren voor een kop koffie en een luisterend oor.
Bouwkraanbestuurder Martin
Wat zit er in die goederentrein? Dat is een van de eerste vragen die hulpdiensten bij een dergelijk ongeval stellen. Over het spoor bij Voorschoten mogen geen gevaarlijke stoffen worden vervoerd. Inderdaad gaat het om onschuldige ongebluste kalk. Hoe dan ook laat het treinongeval een diepe indruk achter op alle betrokkenen. In gedachten zijn we bij Martin, de 65-jarige Limburgse bouwkraanbestuurder die omkomt, diens nabestaanden en de gewonden.
Eerder ongeval in 1926
Het is niet de eerste keer dat Voorschoten met een treinongeval heeft te maken. Bij station De Vink ontspoort op 9 september 1926 een sneltrein van Rotterdam naar Amsterdam. De stoomlocomotief met tender en postwagen kantelt, de bagagewagen komt dwars op het spoor te staan, het eerste passagiersrijtuig belandt in de sloot en het tweede raakt zwaar beschadigd. Vier mensen komen om het leven. Tien mensen raken zwaargewond.
Hulpdiensten in actie
De vele telefoontjes, van zowel omwonenden als passagiers die het noodnummer bellen, maken al snel duidelijk dat het om een ongeval gaat met grote impact. Rond 03.37 uur arriveren de eerste hulpdiensten en wordt heel snel opgeschaald.
Hulpverleners in het donker. Foto: ANP / Michel van Bergen.
Gemakkelijk is de hulpverlening niet. “Het was donker, de bovenleiding was gebroken, er was hulpgeroep hoorbaar, er was brand zichtbaar en er moest een sloot worden overgestoken om bij de trein te komen”, vat Hans Zuidijk, directeur Veiligheidsregio Hollands Midden het scenario samen.
Meer dan 200 hulpverleners
Brandweer Voorschoten is als eerste ter plaatse, gevolgd door een politieauto uit Leiden-Zuid en een eerste extra inzet vanuit de veiligheidsregio. Uiteindelijk spoeden zich meer dan 200 hulpverleners van politie, brandweer en ambulance uit verschillende regio’s naar Voorschoten, tot Leerdam in het uiterste puntje van de regio Zuid-Holland Zuid aan toe.
Vlekkeloze aanpak
Ondanks de chaos verloopt de eerste hulpverlening vlekkeloos. Een omgekeerde picknicktafel overbrugt de sloot. Binnen twee uur zijn de zwaargewonden naar vijf ziekenhuizen vervoerd en vervolgen de overige reizigers na vervoer door een NS-bus hun reis vanaf station Den Haag Centraal. Intussen lanceert Slachtofferhulp Nederland een website voor informatie en advies.
Boer Freek en de huisarts
De gastvrije omwonenden brengen Voorschoten positief in het nieuws. Boer Freek vangt gestrande reizigers op in de stal. Met aangesleepte stoelen en thee komen ze bij van de schrik. De huisarts, naar later blijkt specialist ouderengeneeskunde, helpt gewonden met een hechting en een mitella. Weer anderen zetten koffie of lenen hun telefoonoplader uit.
Hulp uit Italië
Steun komt zelfs uit Italië. Vicepremier en minister van Infrastructuur en Transport Matteo Salvini spreekt diepe solidariteit uit met de betrokkenen, met alle Nederlandse inwoners en met de regering van Nederland. “L’Italia è pronta a fornire supporto”, citeert het Italiaanse persbureau ANSA de bewindsman.
Lintje van Peter Heerschop
Het nieuws ontgaat ook cabaretier, acteur en columnist Peter Heerschop niet. Op NPO Radio 1 deelt hij zelfs een lintje uit: “De onderscheiding in de Orde van de open deur en kom maar binnen gaat naar de gemeente Voorschoten.”
Bezoek van de koning
Rond 12.00 uur arriveert koning Willem-Alexander op de Brunita J. Gemmekelaan, waar bewoners met uitzicht op de spoorlijn die nacht hulp verleenden en hun huizen openstelden. Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Vivianne Heijnen sluit aan met een cameraploeg van de NOS.
De koning en de burgemeester bekijken het spoor. Foto: ANP / Robin van Lonkhuijsen.
Na een kort verslag in de commandopost staat een wandeling langs de treinstellen gepland. De koning is onder de indruk van wat die hoort over de hulpverlening. “Ik ben ongelooflijk blij om te zien hoe snel de hulpverleners hier ter plekke waren en wat een fantastisch werk ze hebben geleverd.”
Sprakeloos
De koning is sprakeloos over de krachten die zijn vrijgekomen. “Als je ziet wat voor een gewicht. Wat een massa en een snelheid. Dat is simpele natuurkunde. Maar als je het daar ziet liggen, dan word je er echt stil van.”
Berging en herstel
Woensdag 12 april start het bergen van de passagierstrein. Als de treinstellen zijn weggehaald kan de schade worden hersteld. Tot die tijd rijden er bussen tussen Den Haag Laan van NOI en Leiden Centraal. Op 20 april kunnen reizigers weer op de trein stappen.
Een SPMT steekt de Papelaan-West over. Foto: ANP / Josh Walet.
Als de goederentrein en de bouwkraan over het spoor zijn weggesleept, volgt een gigantische klus: het bergen van de passagierstrein. De Voorschotense straten en het viaduct zijn simpelweg niet berekend op het zware transport dat nodig is. De gemeente is de familie Van Vliet dan ook dankbaar dat de berging veilig vanaf het weiland mag plaatsvinden.
Dag en nacht doorgewerkt
Maar nog steeds ligt er een uitdaging. Zo moet een tijdelijke weg worden aangelegd over het drassige weiland, de sloot moet worden gedempt, er zijn overkluizingen nodig die de waterleiding beschermen en er moeten opstalplaatsen komen, waar kranen de treinstellen op diepladers kunnen hijsen. Dag en nacht wordt doorgewerkt, ook tijdens de paasdagen.
SPMT
Om te beginnen legt een zware hijskraan van Mammoet de twee treinstellen die overdwars liggen netjes in het weiland. Om te voorkomen dat olie en glasscherven op het land terechtkomen, worden de treinstellen geseald. Diezelfde nacht worden ze op een Self Propelled Modular Transporter (SPMT) geladen en naar Nippon Express gereden.
Twee treinstellen over het spoor, twee over de weg
Op het bedrijfsterrein van Nippon Express worden de treinstellen gekanteld, zodat ze onder viaducten passen. Donderdagavond vertrekken ze op diepladers naar een onderhoudsbedrijf van NS. Het derde treinstel wordt opgetild en krijgt een nieuw draaistel. Vervolgens wordt dat met het vierde treinstel achter een diesellocomotief via het spoor afgevoerd.
Nacht die we nooit vergeten
De schade is groot, ook in de omgeving van het station. Bij boerderij Van Vliet moet een deel van de toplaag van het land worden vernieuwd. En de gemeente moet bijvoorbeeld struiken opnieuw inplanten en verkeersinstallaties terugplaatsen. Van de schade is nu niets meer te zien, maar 4 april 2023 blijft een nacht die reizigers, inwoners en hulpverleners nooit zullen vergeten.